Dane badawcze w pigułce – poradnik dla naukowców

Rada Unii Europejskiej 6 czerwca 2019 roku formalnie zaakceptowała przyjętą przez Parlament Europejski dyrektywę1 o otwartych danych i ponownym wykorzystaniu informacji sektora publicznego, poszerzając ją o dane badawcze z uzasadnieniem, że otwarty dostęp pomaga podnosić jakość, redukuje niepotrzebne dublowanie badań, przyspiesza proces badawczy, zwalcza nieuczciwe zachowania w nauce oraz wspiera rozwój gospodarczy i innowacje. Natychmiastowe i otwarte udostępnianie publikacji i danych badawczych to obecnie jeden z postulatów manifestu Komisji Europejskiej na rzecz zwiększenia dostępności wyników badań nad COVID-192. Na gruncie polskim dobre praktyki w zakresie udostępniania danych też zaczynają się rozwijać. Pierwsze zasady3 wprowadziło Narodowe Centrum Nauki wymagając od wnioskodawców przedstawienia planu zarządzania danymi – DMP (ang. data management plan).

Podstawowe wymagania dotyczące danych badawczych, ich przechowywania i tworzenia kopii zapasowych w trakcie projektu, długoterminowej archiwizacji oraz kryteria wyboru godnych zaufania repozytoriów określają zasady FAIR4 (ang. FAIR Data Principles): Findable – łatwo znajdowane i wyszukiwane, Accessible – dostępne dla wszystkich, Interoperable – interoperacyjne, Reusable – wielokrotnego użytku. Jednostki naukowe powinny więc dążyć do zapewnienia badaczom odpowiedniej infrastruktury i wypracowania odpowiednich zaleceń odnośnie danych badawczych. Kwestie te może regulować instytucjonalna polityka otwartości zobowiązująca twórców danych badawczych do zamieszczania ich w otwartych repozytoriach.

Polska Platforma Medyczna – portal zarządzania wiedzą i potencjałem badawczym (PPM) daje możliwość deponowania danych badawczych powstających w ośmiu polskich medycznych instytucjach naukowych zgodnie z przyjętą w 2018 roku Polityką Otwartości PPM5. Krótki poradnik “Dane badawcze w pigułce”, opracowany przez zespół PPM, przedstawia wybrane zagadnienia, z którymi warto się zapoznać przed opracowaniem DMP i dalszym udostępnianiem danych badawczych, informuje jak je przechowywać i jak nimi zarządzać.

Dane badawcze w pigułce – poradnik dla naukowców

Opracowano pod kierownictwem dr Jolanty Przyłuskiej z Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi